28-10-2012

Tweedehandsboeken zijn uitgelezen koopjes *

Top of Form
Bottom of Form



Juster haw ik einlings de reis ris ûndernommen nei Tresoar syn jierlikse boekeferkeap. Dêr wie oant no ta neat fan kommen omdat ik my der de tiid net foar gunde. De ferkeap duorre fan 10.00 oant 14.00 oere. Doe’t ik der om 11.00 oere hinne wie, hienen de measte sneupers de bút al binnen seach ik wol. Der stienen etlike fytskes mei grouwe fytstassen deroan bûten foar de doar. Binnen strúnde ûnder oaren myn âld-dosint O.V. om. De feiling fan âlde, djoere en seldsume eksimplaren wie krekt begûn.
Ik wist net rjocht wat ik ferwachtsje koe, mar der leinen boek en yn it Frânsk, Ingelsk, Dútsk, Frysk en Hollânsk yn lange rigen op tafels útspraat, mei de rêgen nei boppen ta. Der siet wol in sekere oardering yn; keunstboeken leinen byinoar, en foar safier mooglik ek de talen. De moaiste boeken binne foar my de brûkte boeken, brûkt yn de wiere sin fan it wurd; dêr’t de foarige eigner eat ûnderstreke of wat yn skreaun hat. Altyd nijsgjirrich wat in oar derfan fynt. Der leinen âlde, mar ek noch wol frijwat nije boeken. Myn rispinge wie:

Onze mysterieuze wereld, Heilige plaatsen. Verloren Continenten, Symbolische landschappen, Antieke steden. Houten, Van Holkema & Warendorf, 1987.  € 3,00

Geschiedenis van Friesland. Kalma, J.J., Spahr van der Hoek, J.J. en De Vries, K., Leeuwarden, Miedema Pers, 1973. € 5,00. In meidielsum boek, dat seach ik sawol, en omdat der noch wol in pear lakunen by my sitte oer de skiednis fan Fryslân, like my dit boek wol goed ta om ris troch te nimmen.

Bydragen ta de didaktyk fan it Frysk yn it fuortset ûnderwiis. Breuker, P. e.o., Ljouwert, Afûk, 1982.  € 1,00. Bin benijd nei it nivo dat dizze learlingen behearskje kinne moatte.

Nederlandsch – Friesch Woordenboek. Wumkes, G.A. en De Vries, A., Sneek, A.J. Osinga, 1918. € 3,00. Lekker, sa’n âld wurdboek!

De mens en zijn handschrift. Van der Wal, T.J., Amsterdam/Antwerpen, L.J. Veen 1947. € 1,00. Hânlêzen en grafology boeie my oermjittich.

Op ’t aljemint. Dykstra J.K., Ljouwert, Afûk, 1987. € 1,00 Dizze hie’k al, mar dêr wie ik op it stuit net wis fan. Om dy iene euro koe ik it risiko net nimme en lit him lizze. Omdat ik sljocht op taaldinkjes bin, woe ik him perfoarst hawwe. € 1,00

Efkes taalbuorkje. Tsjepkema, H., Ljouwert, Koperative Utjowerij, 1978. € 1,00. Dizze hie’k ék noch net!

Nederlandse Spraakkunst. Derde stuk, De leer van de woordsoorten. Den Hertog, C.H., Amsterdam, W. Versluys, 1973. € 1,00

Tussen volkstaal en schrijftaal. Feitsma, A., Ljouwert, Koperative Utjowerij, 1978. € 1,00. Bin benijd.

Omgean mei literatuer. Riemersma, Tr., Ljouwert, Noarderlike leargongen, 1987, € 1,00. Dit boekje ha’k meinommen om in sin dy’t ik lies (mar sa gau net weromfine kin) wêryn’t Riemersma sa likernôch seit dat jo fansels net alle literatuer dy’t der is, lêzen hawwe kinne en dat jo dus ek net oer elts ferneamd literatuerboek meiprate kinne, domwei omdat in minske no ienris net alles lêze kind hat. Dy sin spruts my oan, omdat er sa raak is.

Lexicon van de taalwetenschap. Booij, G.E, Kerstens, J.G. en Verkuyl, H.J., Utrecht/Antwerpen, Het Spectrum, 1975. € 1,00. Altyd nuttich. Dit is bygelyks in aardich lemma: Seks-antomynie. Twee constituenten zijn seks-antoniem wanneer hun betekenisinhoud identiek is behalve voor wat betreft de specificatie ‘mannelijk’ en ‘vrouwelijk’. Voorbeeld: bruidegom-bruid, acteur-actrice, conducteur-conductrice, dief-dievegge. Bij neutralisatie van de seks-antonymie wordt de mannelijke vorm gebruikt, bijvoorbeeld: Wie eens steelt, is altijd een dief (niet: dievegge).

* Sitaat fan: Bert Dewilde



27-10-2012

P- tinzen

 

Yn it brief dat de organisatoaren fan Projekt P nei deputearre Jannewietske de Vries stjoerd hawwe, meitsje sy melding fan in goed tritich skriuwers dy’t protestearren tsjin it foarnimmen fan de provinsje om twa wichtige literêre prizen ôf te skaffen, nammentlik dy foar oersetting en dy foar debuten. Noch ris sa’n tweintich oare skriuwers wienen net by it protest tidens de útrikking fan de Obe Postma-oersetpriis en de Fedde Schurerprizen op 12 oktober lêstlyn oanwêzich yn Tresoar, mar makken wol kenber dat sy it ek net iens wienen mei de ôfskaffing fan de neamde prizen. Mei-inoar binne dat in goed fyftich skriuwers dy’ t fan har hearre litten hawwe. Ik tink dat dat in oantal is om rekken mei te hâlden. Ik wit net krekt hoefolle skriuwers der yn it Frysk skriuwe, mar foar myn literatuerûndersyk oan de RuG kaam ik yn 2010 op 93 dichters (dy’t te trasearjen wiene). Guon fan dy dichters binne ek proazaskriuwers. Der sit dus in oerlaap yn. Ik sei al dat ik net krekt wit hoefolle skriuwers der binne dy’t suver en allinne proaza skriuwe, mar ik tink dat at de fyftich skriuwers dy’t protestearren in frij heech persintaazje foarmje fan it gehiel oan Fryske skriuwers. Troch de provinsje mei de aksje fan Protest P dus wis wol as in serieus sinjaal opfet wurde.

Wat it ferdwinen fan prizen foar debutanten oangiet; ek dy soe ik net te gau fersmite, net de Fedde Schurer-, mar ek net de Fedde Schurerpublykspriis. Hoewol’ t dy lêste priis by it stimmen dêrop no noch fraudegefoelich wêze kin, soe der dochs in publykspriis bliuwe moatte, al is it allinnich mar om de ‘gewoane’  Frysklêzers temjitte te kommen. Oft dat no in  'Fedde'priis wêze moat of dat dy priis in oare namme kriget, dat makket my neat út.

Likegoed fyn ik it idee fan debutante-beurzen nijsgjirrich. Der stiet yndie efter eltse beam net in nije talintfolle skriuwer, mar by sa’n beurs is it dochs eins begûn om it skriuwen te stimulearjen? Om my hoecht dat jild net oan âlde rotten bestege te wurden; dy hawwe harren paad al fûn. It stimulearjen fan debutanten moat nije Fryskskriuwers just oantrune om har yn it skriuwen te ferdjipjen en te ûntwikkeljen. Miskien groeit sa’n debutant net út ta in bekend of produktyf skriuwer, mar miskien ek wól. It giet de provinsje tink ik earder om it idee. Foardat sa’n beurs oanfrege wurde kin sil de aspirant-skriuwer him ommers earst goed yn de Fryske skriuwtaal ferdjipje, oars kin er sa’n beurs nea besette. Dat is de earste winst al. In manier om út te finen oft it in talintfolle debutant betreft soe de eask fan ien eardere publikaasje fan dy debutant wêze kinne (jildt dat allinne by it Letterenfonds foar in stimulearringsbeurs, of sil dat aanst ek sa wêze by it plan fan de provinsje foar de fiif nij yn te stellen stimulearringsbeurzen?), mar eins fyn ik dat net in goede manier. Want dan hat de aspirant beurs-oanfreger de útjouwer earst al as hifker hân. At er dy tûkelteam passearre is, is er dus eins al gjin debutant mear. Boppedat liket dat in fisieuske sirkel te wurden, want hokker útjouwer stekt syn nekke tsjinwurdich noch út foar in debutant? Utsein at dy debutant sels mei in sekfol jild by de útjouwer oansetten komt, fansels. Mar dan liket it oft de debutant syn earste útjefte 'koft' hat en driget it gefaar fan klasseferskil tusken debutanten, allinne om’t de iene de middelen ta in earste publikaasje wol hat en de oare net. Dy kant moatte wy net út wolle.
Wêrom soe de redaksje fan Ensafh., dy’t al of net in x-oantal bydragen fan in mooglike beursoanfreger behoffene hat, net fiif kandidaten jiers foardrage kinne oan de provinsje, bygelyks? De redaksje fan Ensafh. bestiet út minsken dy’t yn it fjild wurkje en doel hawwe oer de matearje. Eventueel soe dat yn gearwurking kinne mei It Skriuwersboun. Dizze foarm fan foardragen fan kandidaten tsjinnet dan fuort-en-daliks twa doelen: én it leveret mear kopij op foar it literêre blêd (en faaks ek mear lêzers) én skriuwers binne mear belutsen en krije sels mear ynfloed op it takennen fan in beurs. Koartsein; de prizen net samar ôfskaffe (om it prizejild hoecht dat ek net), dy miskien al wat oars ynrjochtsje, en de stimulearringsbeurzen likegoed ynfiere. En dan foar de organisaasje fan de priis-útrikkingen in studint Frysk as staazjerinner ynsette. Ek wer twa doelen mei tsjinne; in staazjeplak kreëarre dy't stúdzjepunten opleveret foar in studint én de provinsje hat dan gjin drokte mear fan de organisaasje fan de priisútrikkingen.

12-10-2012

Dreamspul




It deksel fan de doaze teart in weareld iepen;
in boerd sjocht ús oan, ien stien knypeaget en
in rinner skoot troch de drokte om in leech fakje hinne.

In spul spilest net allinne, earmtakken wurde plante
yn it plústerkleed, hollen stinne yn palmen en
mei eltse set komt de reek fan in sigaret –

romfels lûke galen yn it gesicht, der wurdt stoarre
troch in wale. Is dit it spul, of binn’ it tinzen mei gewicht?
Wyt slacht swart mei in dûbele rêdslach

en it hynder springt samar oer trije hindernissen.
In reade pion wurdt derôf mept, de stien dobbelet foarút,
ienen kin men misse, en alles op it honk is út.

05-10-2012

By elts spul giet it om de pot



It is net te leauwen dat de provinsje twa wichtige Fryske literatuerprizen ôfskaffe wol, de Obe Postma oersetpriis en de Fedde Schurer (fak- en publyks)priis foar debutanten. En wêrom eins? Is it tefolle gedoch om der sjuery’s foar te finen, of tiid en plak te finen foar de útrikking fan dy prizen? Of moat der foar de kommende jierren alfêst in breed ferskaat oan ferantwurde kultuerprizen yn it bidboek 2018 komme te stean? In rekkensom leart ús dat it de provinsje Fryslân ynearsten net om in tekoart oan beskikber prizejild giet.
Ut myn skripsje hat wol bliken dien dat de measte Fryske auteurs ek net skriuwe foar de opbringsten fan harren skriuwwurk, dat is langer in yllúzje. De eare en de erkenning foar it wurk, dêr giet it auteurs benammen noch om.
Ik kin begripe dat de provinsje ek oare keunst- en kultuerúteringen stypje wol troch dêr prizen foar yn te stellen. Mar soe it dan net logysker wêze om de prizepot sa’t dy der no is, evenredich te ferdielen tusken de besteande literatuer- en kultuerúteringen en de nije? Wêrom prizen fuortsnije? Moat it wat lykje, dy iene grutte jildpriis foar Fryske literatuer? En moat dêrom in goede en nuttige tradysje ferbrutsen wurde? Krekt as soenen de oerset- en debutantepriis gjin doel mear hawwe. Just wol, en just nó wol, soe ik sizze, yn dizze tiid dat wy wer opkomme moatte foar it Frysk as taal (ik tink bygelyks oan it ôfbroazeljen fan de selstannige stúdzje Frysk oan de universiteit fan Grins). Literêre prizen binne no krekt oantruningen foar oersetters en nije skriuwers en dichters om foar it ljocht te kommen mei harren wurk. Wat bliuwt er oars noch foar reden oer? Altruisme foar it skreaune Frysk oer? Dan wurdt der wol hiel wat frege fan auteurs. It is mei auteurs krekt sa as mei alle oare minskebern: der moat wat tusken stean yn it spul, oars is der neat oan.